Analyse

Ondanks progressieve klimaatambities mag Colombiaanse petroleumgigant nieuw olieveld ontginnen

‘Nooit gedacht dat het uitspreken van de waarheid mijn leven zo zou verwoesten’

Diego De Ridder

29 juli 2025 • 11 min leestijd

Ondanks de moedige onthullingen van klokkenluider Andrés Olarte mag het Colombiaanse semi-staatsbedrijf Ecopetrol binnenkort een nieuw gigantisch olieveld gaan ontginnen. Een progressief klimaatbeleid was nochtans één van de speerpunten van president Gustavo Petro. ‘Het is duidelijk dat Ecopetrol zowel onder rechtse als linkse presidenten zijn gang kan blijven gaan.’

‘Als jonge twintiger werkte ik enkele jaren voor Ecopetrol. Nadien besloot ik om klokkenluider te worden. Jarenlang zag ik geheime documenten passeren die misdaden tegen het milieu aantoonden en toen ik die realiteit in mijn eigen thuisregio moest aanschouwen, maakte ik de klik.’

Aan het woord is Andrés Olarte, een jonge ingenieur uit Colombia, die in 2019 de wantoestanden bij Ecopetrol aan de kaak stelde. Vandaag woont hij in Berlijn omdat hij door die keuze zijn thuisland moest ontvluchten.

De openbaringen van Olarte kregen de naam Iguana Papers. Ze zorgden ervoor dat de ngo Environmental Investigation Agency (EIA) de zaak onderzocht. Twee jaar later werden die bevindingen gepubliceerd. In maart 2025 volgde een documentaire bij BBC, waarin onder meer Olarte getuigde.

Het beeld dat de getuigenissen en het onderzoek van EIA schetsen is niet rooskleurig. De petroleumwinning in Colombia wordt voornamelijk uitgevoerd door Ecopetrol, één van de grootste bedrijven in heel Latijns-Amerika. Het is voor 88% in handen van de Colombiaanse overheid en leverde met zijn opbrengsten in 2023 11% van het totale overheidsbudget, blijkt uit cijfers van het ministerie van Financiën.

‘Wat ik publiek maakte, gaat over twee problematische zaken’, vertelt Olarte aan MO*. ‘Enerzijds is er de gigantische milieuschade waar Ecopetrol zich aan bezondigt. Anderzijds zijn er de tactieken om kritische stemmen het zwijgen op te leggen. Dat laatste overkwam me uiteindelijk zelf ook.’

Omwille van gezondheidsredenen, zo vertelt hij, volgt Olarte de Colombiaanse politiek niet meer zo nauwgezet. ‘Maar het is wel duidelijk dat Ecopetrol zowel onder rechtse als linkse presidenten zijn gang kan blijven gaan.’

Een groene energietransitie was een speerpunt in de presidentiële campagne van huidig president Gustavo Petro. Toch kondigde de petroleumgigant eind juni aan stappen te zetten om een gigantische olierijke vlakte te ontginnen, in een bassin stroomafwaarts van de Magdalenarivier in noordelijk Colombia. De site, genaamd Lorito, omvat het grootste olieveld dat in het laatste decennium in Colombia werd ontdekt en is goed voor naar schatting 250 miljoen vaten olie, aldus Ecopetrol.

Het maakt dat de milieuambities van Petro het daglicht momenteel nog niet zien. ‘Onze president blinkt uit in het doen van grootse uitspraken in campagnetijd’, vertelt Juan-Sebastian Pérez, politicoloog en lid van de Colombiaanse partij Alianza Verde. ‘Hij zou graag het nieuwe gezicht van Latijns-Amerikaans links worden.’

‘Maar Petro mist de capaciteit om belangrijke actoren uit de politiek en de bedrijfswereld samen te krijgen die een groene energieomslag werkelijk kunnen doen functioneren.’ Oorspronkelijk was het de bedoeling dat Ecopetrol tijdens de legislatuur van Petro zou investeren in meer groene energieprojecten. ‘Er is potentieel in ons land om de wind- en waterkrachtenergie verder te ontwikkelen’, aldus Pérez.

Vooralsnog lijkt er weinig schot in de zaak te zitten. Een zeldzaam project waarmee Ecopetrol zich bezighoudt, is een nieuw windenergieproject in de regio van La Guajira, met een recente overname van het bedrijf Windpeshi. Alleen toonde eerder onderzoek van MO* aan dat ook daar niet alles pluis is en zou het windenergieproject risico’s inhouden voor het lokale leefmilieu en onvoldoende rekening houden met de rechten van inheemse gemeenschappen.

Duizend olielekken

De belangrijkste openbaringen van Olarte en EIA werden samengevat door de BBC in een documentaire. Daaruit blijkt dat Ecopetrol zich sinds het einde van de jaren ’80 meer dan 1000 olielekken veroorzaakte, waarvan velen niet werden gemeld aan de autoriteiten. Natuur en waterlopen werden aangetast, met grote gevolgen voor de lokale volksgezondheid, landbouw en visserij. ‘Ook is er een stevige uitstoot van methaan, terwijl Ecopetrol publiekelijk claimt dat die uitstoot nihil is’, vertelt Olarte.

In april stelde de Britse denktank InfluenceMap vast dat Ecopetrol verantwoordelijk is voor 0,71% van de globale broeikasgasuitstoot. Zo staat het bedrijf op de 75ste plek van ’s werelds grootste vervuilers.

Dat is mogelijk nog een onderschatting. Want Ecopetrol veegt al jarenlang dergelijke informatie onder de mat. ‘Een institutionele crisis’, noemt Olarte het. ‘Veel lokale en federale controleorganen voor de petroleumsector zijn onderbemand, met vooral tijdelijke werknemers die na een jaar alweer weg zijn en kampen met allerlei structurele problemen. Dat wéét Ecopetrol, dus is het makkelijk om inbreuken op de milieuwet niet te melden, want niemand zal het opmerken.'

‘Behalve een welbekend wit toverspul heeft ons land geen ander product dat zoveel opbrengt als petroleum. De staatsinkomsten moeten ergens vandaan komen.'

Daar blijft het niet bij. ‘Ecopetrols opdoekoperaties gaan zo ver dat het bedrijf soms hele wegen laat verleggen zodat zijn schadelijk operaties onbereikbaar en onzichtbaar blijven’, vertelt Olarte. ‘En het liegt over zijn vervuilende uitstootcijfers die het doorgeeft aan de Colombiaanse overheid, die ze op haar beurt deelt met de United Nations Framework Convention on Climate Change (UNFCCC). Op die manier kloppen de nationale uitstootcijfers van Colombia gewoonweg niet en zijn de nationale klimaatdoelstellingen gebaseerd op foute informatie. Het is frauduleus.'

Hoeveel ruimte voor hervorming president Petro werkelijk heeft, is nog maar de vraag. ‘Op een manier hangt hij ook vast aan Ecopetrol’, aldus Pérez. ‘Behalve een welbekend wit toverspul heeft ons land geen ander product dat zoveel opbrengt als petroleum. De staatsinkomsten moeten ergens vandaan komen.'

Maar toekomstgericht is dat niet, meent Pérez. ‘Er zijn aanwijzingen dat de petroleumreserves beginnen te slinken. Het zou daarom beter zijn om in te zetten op een realistisch energietransitieplan, voordat de overheid plots zonder inkomsten zit.'

Petro recycleert de gigavervuiler om op andere manieren zijn linkse idealen te dienen, weet Pérez ook. ‘Opbrengsten van Ecopetrol worden zwaarder getaxeerd zodat de overheid meer inkomsten heeft. Die worden vervolgens geherinvesteerd in de sociale zekerheid of rampenbeheer.'

Critici laten zwijgen

Vooral lokale critici met beperkte politieke impact zijn de dupe. ‘Kritische stemmen en klokkenluiders hebben het niet makkelijk in Colombia. Jaarlijks sterven er velen’, vertelt Olarte. De ngo Global Witness had in 2023 weet van 79 vermoorde activisten, wat van Colombia het dodelijkste land ter wereld maakte voor milieuactivisten.

‘Indirect vermoordt ook Ecopetrol mensen voor hun kritiek’, meent een teleurgestelde Olarte. ‘Een directe link aantonen tussen Ecopetrol en een illegale gewapende groep is moeilijk. Maar in de Iguana Papers staat wel informatie die verbanden aantoont, evenwel zonder specifiek voorval dat geweld bewijst. Maar iemand doden via een huurmoordenaar is in Colombia erg makkelijk. Die valt meestal niet aan zijn opdrachtgevers te linken en Ecopetrol weet dat.'

Wat Olarte wel kon aantonen is het feit dat Ecopetrol grote databases heeft met daarin namen en persoonlijke informatie van kritische activisten. Daaraan gekoppeld ontdekte Olarte een systeem van georeferentie, camera’s, drones, en werknemers die de activisten minutieus volgen. De BBC achterhaalde dat Ecopetrol omgerekend zo’n 65 miljoen dollar betaalde aan particuliere beveiligingsbedrijven.

Een ander belangrijk element in de Iguana Papers, zegt Olarte, is de link met het Colombiaanse leger. ‘Er vloeit enorm veel geld van Ecopetrol naar de strijdkrachten. Omdat Ecopetrol vooral in staatshanden is, heeft het een regeling waarbij het leger instaat voor de bescherming van zijn infrastructuur.’ Werknemers en leidinggevenden hebben vaak een militaire achtergrond. ‘Ik werkte zelf nauw samen met een ex-generaal die een managementfunctie kreeg.'

‘Sinds de publicatie van Iguana Papers is er absoluut niets veranderd.'

Maar militair machtsvertoon heeft Ecopetrol op zich niet nodig. ‘Door een overvloed aan middelen kan het bedrijf activisten met om het even wat juridische problemen bezorgen. Het zet hen soms buitenspel met procedures die jarenlang aanslepen’, vertelt Olarte. ‘Daarnaast zijn er nog chantagepraktijken of probeert het bedrijf activisten financieel te treffen.'

Eenzame strijd

Olarte trotseerde die storm van intimidatie, maar blijft gedesillusioneerd achter. ‘Voor ik iets publiek deelde, nam ik contact op met de betrokken autoriteiten. Ik kreeg nooit een antwoord. Nadat ik het uiteindelijk publiek maakte, kreeg ik nooit enige vorm van bescherming en werd er nooit enig onderzoek gestart door diezelfde autoriteiten.’

Met lede ogen zag hij aan hoe Ecopetrol milieu- en gezondheidsschade aanrichtte in zijn eigen thuisregio. In het Colombiaanse publieke debat ziet hij vooral apathie. ‘Sinds de publicatie van Iguana Papers is er absoluut niets veranderd. Ook met een linkse regering blijft Ecopetrol hetzelfde doen. De media zijn niet eens geïnteresseerd. Grote mediakanalen dwepen openlijk met de economische en politieke elites in de hoofdstad Bogotá. Mijn verhaal en bevindingen dienen hun belangen niet.’

Ook Juan-Sebastian Pérez pleit voor verandering. ‘Genoeg met de inactie. Colombia moet inzetten op andere economische sectoren. Wind- en waterkrachtenergie zijn daar onderdelen van. Maar Colombia beschikt bijvoorbeeld ook over grote zoetwaterreserves die strategisch ingezet kunnen worden nu andere landen door de klimaatopwarming met waterschaarste komen te zitten. Dat vergt wel investeringen in wetenschap en technologie.’

‘Nooit had ik gedacht dat het uitspreken van de waarheid mijn leven zo zou verwoesten.’

De enorme inkomsten uit de petroleumsector vervangen, hoeft niet eens van de energiesector te komen. ‘In toerisme zit ook veel potentieel. Als je ziet hoeveel toeristen ons land bezoeken, is het duidelijk dat de vraag stevig groeit. Als verschillende publieke en privé actoren zouden samenwerken, kan de veiligheid en dienstverlening verbeteren. Zo kan Colombia een toerismeparadijs worden.’

Maar dat is nog verre van werkelijkheid. Klokkenluiders en critici delen in de klappen. ‘Nadat ik Ecopetrol verliet met de informatie die ik had verzameld, en nog voor ik de Iguana Papers uitbracht, ontving ik doodsbedreigingen’, vertelt Olarte geëmotioneerd. ‘Van de ene op de andere dag moest ik met mijn familie Colombia verlaten. Vooral mijn ouders zagen daarvan af. Ze moesten hun thuis verlaten waar heel hun leven zich had afgespeeld.’

Olarte’s lijdensweg is nog niet ten einde. ‘Binnenkort ga ik in behandeling voor mijn posttraumatische stress. Maar die term “post” is niet zo accuraat. Ik blijf zowel op professioneel als persoonlijk vlak problemen ondervinden. Nooit had ik gedacht dat het uitspreken van de waarheid mijn leven zo zou verwoesten.’

Een groot onrechtvaardigheidsgevoel overmant hem. ‘Ik publiceerde geen meningen, maar harde feiten die gebaseerd zijn op documenten van Ecopetrol zelf. Ik riskeerde mijn leven daarvoor. Maar in Colombia blijft het muisstil en kan Ecopetrol rustig zijn gangetje blijven gaan.’

Zijn conclusie is somber: ‘Ik leef in een systeem waarin ik levenslang gestraft word als ordinaire crimineel, nota bene omdat ik grootschalige criminele praktijken aan het licht bracht. Als klokkenluider sta je helemaal alleen.’